Powrót do kontrowersyjnego dzieła Pierre’a Duhema : Essai sur la notion de théorie phy-sique de Platon à Galilée

Abstract

W swojej pracy z 1908 roku „Σῴζειν τὰ φαινóμενα” Pierre Duhem postawił sobie, według powszechnego przekonania, dwa cele: z jednej strony wpisanie swojej fenomenologicznej epistemologii w tysiącletnią tradycję historyczną, z drugiej zaś udowodnienie, ze podczas „sprawy Galileusza" logika była po stronie Osiandera i Bellarmina, a nie florentyńskiego astronoma. Obydwa te przedsięwzięcia wywołały ostrą krytykę, w wyniku której uznano, że książka nie zdołała zapewnić fenomenalizmowi podstaw historycznych i pozostaje jedynie niefortunną wycieczką apologetyczną w dotychczas jednolitej twórczości Duhema. W artykule próbuję przywrócić wspomnianej książce rolę przeznaczoną jej przez autora w całokształcie jego twórczości, pokazując, ze oba wymienione cele zostają osiągnięte, choć w ograniczonym zakresie i poprzez wzajemne odwoływanie się do siebie, a założenia, na których bazują, muszą zostać podważone. W rezultacie największą zasługą książki jest postawienie problemu sprzeczności, rzeczywistej lub pozornej, między dwiema równoległymi koncepcjami fizyka z Bordeaux: ograniczonym fenomenalizmem z „Σῴζειν τὰ φαινóμενα” oraz asymptotycznym realizmem z „Valeur de la théorie physique”.